Los van God

1. Vrede gesloten
We gaan de komende weken overspoeld worden met verhalen over de Reformatie. Zo noemen we de diepe scheuring binnen het christendom tussen protestanten en katholieken. Op 31 oktober 1517, dus precies 500 jaar geleden, spijkerde de Duitse monnik Maarten Luther 95 stellingen op de deur van zijn kerk, uit protest tegen een verloederend Vaticaan. 

Afgelopen zomer is het grootste conflict dat de scheuring veroorzaakte zowaar bijgelegd. De verzamelde kerken ondertekenden een verklaring dat God mensen enkel vergeeft uit genade. Hun verdiensten doen daarbij niet terzake, zo schrijft Trouw. Luther heeft daarmee het gelijk grotendeels aan zijn kant gekregen.

De grootscheepse herdenking van de Reformatie houdt Duitsland al een klein jaar in de ban. Terecht, lijkt mij. Met zijn gedurfde actie startte Luther een revolutie die Noordwest Europa een heel nieuw aanzien gaf. Dat ging gepaard met menig godsdienstoorlog, die in sommige landen nog steeds voortleeft (denk aan Noord Ierland). De katholieken gaven zich niet zomaar gewonnen. Ze werden, in reactie op de Lutherse afsplitsing, alleen maar strenger in de leer.

Het verschil tussen katholiek en protestant werd ook in Nederland lange tijd scherp bewaakt. De verzuiling hielp daar flink aan mee. Op de gevolgen daarvan ga ik in Los van God dieper in. Maar het is mooi dat de kerken elkaar na 500 jaar (!) alsnog hebben gevonden op wat volgens mij een kernidee is uit het christendom: dat voor God ieder mens waarde heeft ongeacht zijn of haar prestaties.

Beeldrechten: Samantha Sophia via Unsplash

3. Buma en Schoo
Hebben wij behoefte aan een grondige herijking van de fundamenten van onze samenleving? Wel volgens CDA-leider Sybrand Buma, die hiertoe opriep in zijn HJ Schoolezing in de Rode Hoed. Ik was er niet bij, maar zag de lezing op Youtube. Buma ging op een toon van dik hout in de aanval. Het doorgeslagen individualisme en cultuurrelativisme van een gemakzuchtige elite heeft volgens hem z’n langste tijd gehad. Het is tijd voor herwaardering van de (christelijke) traditie. 

Buma heeft best een punt. Het christendom staat aan de basis van onze waarden. Dat zijn we uit het oog verloren, en daar dragen velen schuld aan, ook de kerk. Het is goed om die traditie weer eens te herijken, daar is behoefte aan. Toch stelde Buma mij teleur, alleen al vanwege zijn nodeloos hardvochtige toon jegens migranten.

Buma plakte een anti-immigrantenverhaal aan zijn betoog dat volgens mij met het christendom weinig van doen heeft. Hij sprak over de bezorgde burger die geen werk kan vinden, omdat ‘die baan is vergeven, in zijn ogen aan een immigrant of een oost-Europeaan’. Ik wil niets af doen aan bouwvakkers of vrachtwagenchauffeurs die hevige concurrentie krijgen uit Oost Europa. Maar hier maakte Buma zichzelf woordvoerder van een ongerichte angst dat buitenlanders onze banen komen inpikken, zonder dat in een perspectief te plaatsen. Een beetje eng, als je het mij vraagt.

Dat geldt ook voor de manier waarop hij praat over migranten uit Afrika. Vaak gaat het om christenen die een geloof aanhangen dat Europese christenen ze ongevraagd zijn komen brengen. Doen alsof de joods-christelijke traditie iets exclusiefs Europees is, lijkt mij eerlijk gezegd daarmee in tegenspraak. Dan is het verwijt van selectief winkelen uit de christelijke geschiedenis snel gemaakt.

Buma’s lezing vraagt om een antwoord. Als het waar is dat ‘Nederland in zijn filosofische betekenis nog steeds een christelijk land is’, zoals hij zegt, laat het gesprek over wat christelijk is maar beginnen. Ik doe er met Los van God graag aan mee.